دفاع اختصاصي
دفاع اختصاصي
اولا بايد بگم اين نوع دفاع وقتي فعال مي شه كه عامل بيگانه از سدهاي دفاع ايمني غير اختصاصي عبور كرده باشه . به عبارت ديگه وقتي كه ايمني اوليه قادر به مهار عامل بيگانه نباشد .(ببخشيد برخي از بچه ها گفتن به زبات كتابي بنويسم )
مهمترين ويژگي اين نوع دفاع استفاده از لنفوسيت هاي Bو T است . اين سلولهاي در مواجه با عامل بيگانه فعاليتي در بدن به راه مي اندازند كه به آن پاسخ ايمني ميگويند .
اينجا تصوير لنفوسيت B و T را ببينيد .
يك سلول T در حال شناسايي يك سلول الوده به ويروس : آنتي ژن ويروسي روي مولكول پروتئيني HLA كلاس 1 به انفوسيت T عرضه شده است نا بوسيله گيرنده هاي سلول T شناسايي شود .
فكر مي كنيد چند نوع سول B و چند نوع سلول T در بدن داريم ؟ ما داراي هزاران نوع لنفوسيت B در بدن خود هستيم وهمينطور هزاران نوع هم لنفوسيت T داريم . فكر ميكنيد چند نوع عامل بيگانه وجود دارد ؟ عاملي كه در بدن بيگانه شناسايي شود را آنتي ژن مي گويند . آنتي ژن به عبارت ديگر يك مولكول است كه در بدن به عنوان عامل بيگانه شناسايي بشود و بتواند سيستم ايمني ما را به واكنش وادارد . مولكولهاي آنتي ژن چه جنسي دارند ؟ ممكن است پروتئيني يا پلي ساكاريدي ويا از جنس مخلوطي از اين دو باشند . يك مولكول به تنهايي ممكن است خاصيت آنتي ژني نداشته باشد،اما وقتي روي يك باكتري و يا ويروس و يا حتي روي يك پيكره غير زنده مثلا يك مولكول خيلي درشت تر قرار بگيرد ، خاصيت آنتي ژني پيدا مي كند . مولكولهاي روي غشاي بيشتر ميكروبها براي ما خاصيت آنتي ژني دارند . يعني ميتوانند سيستم ايمني ما را تحريك كنند . حال به اين سوال پاسخ دهيد :
چند نوع آنتي ژن ممكن است وجود داشته باشد ؟
طبيعي است كه با توئجهبه ماهيت پروتئيني و يا پلي ساكاريدي آنتي ژنها از نظر شكل ظاهري هزاران نوع آنتي ژن مي تواند وجود داشته باشد . پروتئين هاي بدن موجودات ديگر براي سيستم ايمني ما بيگانه تلقي مي شوند و در نتيجه به عنوان آنتي ژن تلقي مي شوند .
جالب است كه بدانيد هر نوع آنتي ژني كه به بدن ما وارد شود ، بايك نوع لنفوسيت B و يك نوع لنفوسيت T خاص همان آنتي ژن برخورد خواهد كرد . اين يكي از شاهكارهاي آفرينش است كه در سيتم ايمني اختصاصي تجلي يافته است . ما لنفوسيت هاي متنوعي داريم . حتي براي آنتي ژنهايي كه هنوز خلق نشده اند داراي لنفوسيت هايي هستيم كه آنها را مي تواندد شناسايي كنند .
لنفوسيت ها براي شناسايي آنتي ژنها داراي گيرنده هاي پروتئيني بر روي غشاي خود هستند . اين گيرنده ها از نظر شكل فضايي مكمل آنتي ژنها هستند و اگر با آنتي ژني قفل و كليد شوند پس آن را شناسايي كرده اند . همانطور كه هر قفلي را كليدي است
، هر آنتي ژني را يك گيرنده معيني است . گيرنده هاي روي لنفوسيت هاي BوT كه اختصاص به يك نوع معين آنتي ژن دارند از نظر شكل محل اتصال با آنتي ژن يكسانند ولي از نظر كلي بدنه مولكولي با هم متفاوتند .
قفل وكليد شدن آنتي ژن و آنتي بادي
محل توليد لنفوسيت ها همگي در مغزقرمز استخوان و از همان سلولهاي خونساز است . ليكن لنفوسيت ها در مغز استخوان به طور ابتدايي توليد مي شوند و هنوز قادر به تشخيص آنتي ژن نيستند . اگر اين قابليت را بدست آورند ، در اين صورت به آنها لنفوسيت بالغ مي گوييم . مرحله بلوغ لنفوسيت ها با نصب گيرنده هاي پروتئيني بر روي آنها همراه است . اين عمل براي لنفوسيت هاي B در مغز قرمز استخوان و براي لنفوسيت هاي T در غده تيموس انجام مي شود . لنفوسيت هاي بالغ سلولهايي تخصص يافته اند .
دفاع اختصاصي شامل دو نوع ايمني است :
ايمني هومورال و ايمني سلولار
ايمني هومورال در خون اتفاق مي افتد و با ترشح ماده پادتن از سلولهاي B همراه است . هر لنفوسيت B قادر به ترشح پادتني است كه مثل گيرنده خود قادر به اتصال اختصاصي با آنتي ژن شناسايي شده است . پادتن ها بعد از ساخته شدن بوسيله سلولهاي B در خون مي ريزند و به طور طبيعي به آنتي ژنهاي سطح ميكروبها متصل مي شوند . اين اتصال كاملا اختصاصي است. مثلا پادتنهاي ترشح شده بر عليه آنتي ژن وبا نمي تواند برعليه آنتي ژنهاي باكتري حصبه مورد استفاده قرار گيرد .
مراحل ايمني هومورال به اين شكل است :
1. برخورد آنتي ژن با لنفوسيت B مناسب
2. اتصال آنتي ژن با گيرنده آن لنفوسيت
3. تحريك لنفوسيت
4. تقسيم لنفوسيت به تعداد زياد (ايجاد كلون )
5. تعداد زيادي از اين لنفوسيتهاي B به سلولهاي پلاسما يا پلاسموسيت تبديل مي شوند كه قابليت ترشحي دارد و پادتن ترشح مي كند . تعداد كمي هم به سلول هاي خاطره اي تبيدل مي شوند . سلولهاي خاطره اي براي برخورد مجدد با همان آنتي ژن بكا رمي آيند . اگر بعد ها بر خورد مجددي با همان نوع آنتي ژن صورت بگيرد ، دراين صورت سولوهاي خاطره با سرعت زيادي تحريم و سپس تقسيم و تبديل به سلول پلاسما شده و مقدار زيادي پادتن توليد مي كنند . اين نوع پاسخ را پاسخ ايميني ثانويه مي گويند كه سريعتر و شديدتر و طول زمان ايمني آن نيز طولاني تر است .
پادتن در بدن ما چه مي كند ؟
پادتن با اتصال به آنتي ژنهاي سطح ميكروب ، عملا قابليت آن را سلب ميكند . اين ميكروب ديگر قادر به اتصال به سطوح وبه خصوص سلولهاي ديگر نيست .
از طرفي چون پادتنها داراي دو سر اتصال مي باشند ، پس مي توانند دوميكروب را به هم متصل كنند . به اين ترتيب با وساطت مولكولهاي ديگر پادتن ، بيشتر ميكروبها ابه هم وصال مي شوند و حالا ماكرو فاژها مي توانند اين توده هاي ميكروبي را راحت تر فاگوسيتوزكنند.
اين طور:
ايمني سلولي چيست ؟
در ايمني سلولي كار شناسايي بوسيله لنفوسيت هاي T انجام مي شود . و پس از تحريك سلول T تعدادي سلول T خاطره براي پاسخ ايمني ثانويه وتعداد زيادي هم سلول T ديگر توليد مي شوند . سلولهاي T ايجاد شده متنوعند . از جمله برخي از آنها از T كشنده يا قاتل نام دارند . اين سلولها مستقيما به
1. سلولهاي آلوده به ويرس
2. سلولهاي سرطاني
حمله مي كنند و آنها را مي شكند . روش كار اينها با فاگو سيتوز نيست . سلولهاي T پروتئين هاي آب گريزي به نام پرفورين(Perforin) تهيه و ترشح مي كنند كه به عنوان يك منفذ در غشاي سلولهاي مورد حمله قرار مي گيرند .
