سيستم ايمني بدن انسان

به نام خدا

سيستم ايمني بدن انسان

( كتاب  زيست شناسي و آزمايشگاه سوم دبيرستان  كد 1/261)

مقدمه

سلام بچه ها

 قصد دارم به زبان خودماني براي بچه هاي كلاس سوم دبيرستان  رشته تجربي  فصل اول كتاب را به همين شيوه اي كه مي بينيد تدريس كنم . ثواب اونهم به روج پر فتوح حضرت امام و شهداي گرانقدر ميهن اسلامي و گذشتگان  من و همه شما  ها .

 ميگن به يك خاخام يهودي گفتن اعتقادات  و بايد ونبايد هاي دين خود ت را به ما  بگو . اونهم در جواب گفت عصاره دين من  اين است : "آنچه به خود نمي پسندي به ديگران نيز مپسند " و بقيه دين من توضيح همين جمله ساده است .  راجع به علم ايمني شناسي بايد گفت:  ايمني شناسي در باره  شناسايي عوامل و مولكولها و سلولهاي  خودي از غير خودي و مبارزه با غير خودي صحبت ميكنه  . بقيه علم ايمني شناسي  توضيح همين جمله است و لاغير . بدن ما در خطر حملات انواع ميكروبها و مولكولهاي خطر ناك خارجي است كه با آنها آشنايي ندارد و اين مولكولها مي توانند به ما آسيب برسونند .  اگه سيستم ايمني بدن براي مدتي خاموش و غير فعال بشود ، درست مثل اين است كه براي مدتي سيستم ويروس ياب و ديواره آتش كامپيوتر شما از كار بيفتد و يا شما آن را غير فعال كنيد .

                                                                   Go to fullsize image

در اين صورت ويروسها و تروجانها و اسپاي وار ها به كامپيوترتان حمله مي كنند و  سيستم شما را فلج مي كنند . سرعت كامپيوتر شما رو پايين مي آورند و و احتمالا برخي فايل هاي ويندوز شمانيز از بين مي رود . نهايتا مرگ ويندوز شما فرا مي رسد و شما بايد آن را عوض كنيد .

 

*********

 

پوست و لايه هاي مخاطي

             سيستم ايمني شما يك سيستم هوشمند و هميشه فعال است  و به طرق مختلف و از مواضع مختلف ورود ويروسها و باكتريها و قارچهاي تك سلولي را كنترل مي كند . اين سيستم در ورودي هاي بدن يعني پوست و سطوح مخاطي بدن  (همچون پورتهاي ورودي يك كامپيوتر) از ورود ميكروبها جلو گيري مي كند و البته اگر خداي نخواسته ميكروبي از اين سطوح عبور كرد و وارد بدن شد ، در اين صورت در داخل بدن با آن مبارزه خواهد كرد .

                    skin.jpg (54666 bytes)

 پوست ممكنه پاره و يا خراشيده بشه . ممكنه بسوزه  . در اين صورت امكان ورود ميكروب فراهم خواهد شد.  به راستي همين پوست  ما كه ممكنه خيلي هم مهم به نظر نياد اونقدر اهميت داره  كه تقريبا 90 در صد كار سيستم ايمني رو انجام ميده . اهميت پوست وقتي مشخص ميشه كه يه نفر دچار سوختگي وسيع  سطحي بشه . چنين فردي در روز اول سر حاله و خيلي دلش مي خواد از بيمارستان بزنه بيرون.  فكر ميكنه چيز مهمي براش پيش نيامده و هيچ احساس كسالت هم نداره . به مرور كه ميكروبها از سطح  سوخته بدن وارد بافتها و از جمله  خون اين فرد مي شوند  عفونت هم گسترش مي يابد . اين فرد به احتمال زياد ممكنه در روزهاي ششم و يا هفتم بعد از سوختگي  از بين بره . در حاليكه حتي اطرافيان او باور هم نميكنند كه چطور يك فرد سر حال بعد از سوختگي انطور به راحتي تلف بشه . اين قضيه اهميت بالاي پوست رو در دفع ميكروبها نشون ميده .

            ميكروب نميتونه از پوست عبور بكنه چون پوست به عنوان سد اول دفاعي بدن از لايه هاي  سلولهاي مرده اي تشكيل شده كه محكم به هم چسبيده اند و از ماده اي به نام كراتين پر شده اند . سلولهاي كراتيني شده كه به انها  سلولهاي شاخي هم ميگن ، به طور فيزيكي مانع ورود ميكرب ميشن .

البته ناگفته نماند كه خاصيت اسيدي چربيهاي سطح پوست و عرق هم چون PH پوست رو كم مي كنن خاصيت ميكروب كشي دارند . همينطور آنزيم ليزوزيم  هم كه در بيشتر مايعات ترشحي بدن مثل عرق و ترشحات چربي و ترشحات مخاطي و اشك چشم و بزاق هست  مي تونن با آسيب زدن به ديواره باكتريها اونها رو نابود كنند .  اين شكل مبارزه با ميكروب راي سطوح مخاطي كه شاخي نيست خيلي مفيده . در سطوح مخاطي ترشحات مداوم مخاطي  ميكروبهارو از سطح مخاط دور مي كنند ، اونها رو مي كشند و يا با گير انداختن  اونها  فعاليت و تحرك اونها رو مانع ميشن .  ماده مخاطي كمي چسبندگي داره . اين ماده در درون مجاري تنفسي  و لوله گوارش و ماري ادراري و تناسلي ترشح ميشه . البته در درون ناي و مجاري  تنفسي مژكهاي فراواني نيز هستند كه زنش هماهنگ و رو به بالا دارند . اين عمل مژكها سبب ميشه تا ماده مخاطي و همه مواد خارجي وميكروبهايي كه  در اون گير افتاده به سمت حنجره  رانده شوند و فرد با يك نيم سرفه انها رو كه حالا خلط سينه نام دارن وارد دهان ميكنه . خلط بطور طبيعي قورت داده ميشه ولي اگه هنگام بيماري باشه و مقدار اون زياد باشه ممكنه فرد اون رو از خودش دور كنه . به هر حال خلط حاوي ميكروبهاي فراواني است و اگر وارد معده هم بشه  با اسيد قوي معده  ميكروب كشي ميشه . لازم به گفتن نيست كه : انداختن خلط سينه در معابر از نظر عرف كاري زشت تلقي ميشه و از نظر بهداشتي هم راهي براي انتشار بيناريهاي تنفسي است .  پوست و مخاط در برابر همه ميكروبها به يك روش  عمل ميكنند . به عبارت ديگر  هيچ تفاوتي بين  ميكرو.بها  قائل نميشند . بنابراين  اين نوع دفاع از بدن كه بوسيله  پوست و لايه هاي مخاطي صورت ميگيره به دفاع غير اختصاصي مشهور است . عطسه وسرفه هم به طور عير اختصاصي ميكروبها رو دفع مي كنند .

 

پاسخ التهابي

 

            دفاع غير اختصاصي براي ميكروبهايي كه از پوست  و لايه هاي مخاطي عبور مي كنند نيز وجود داره .  به محض ورود ميكروب به بدن ، پيكر ما اصطلاحا به ميكروب واكنش نشون ميده و يا به عبارت كتابتون به اون پاسخ مي ده . اين پاسخ موجب ميشه محل يا موضع ورود ميكروب به اصطلاه عموم  ورم بكنه كه بهش پاسخ التهابي ميگن . همين منطقه ملتهب شده گرمتر هم ميشه  و از طرفي قرمز هم ميشه . اين حالات علت داره  كه در زير مي خواهيم مكانيسم بروز اون رو بيان كنيم :

           از اينجا شروع ميكنيم  كه يه سوزن به نك انگشت من بخوره . در محل پارگي پوست  تعدادي از سلولهاي بافت آسيب مي بينند  و مي ميرند . تعدادي باكتري يا ويروس هم از همان محل وارد بدن ميشه .   آسيب ديدن سلولها  سبب ميشه كه ماده معروف هيستامين از سلولهاي آزرده آزاد بشه . البته اين سلولها مواد ديگه اي هم مثل برادي كينين و ... ازاد ميكنن. هيستامين در همان موضع  بر روي عروق خوني اثر ميكنه و  سرخرگهاي كوچك  رو گشاد تر و ميرگهاي اونجا رو نفوذ پذير تر ميكنه . درنتيجه خون بيشتري از اونجا عبور ميكنه  وموضع آسيب ديده قرمز ميشه ! چونمقداري بيشتر پلاسما از خون به بافت نشت ميكنه  پس آب ميان بافتي اونجا  هم بيشتر ميشه و بافت ورم ميكنه . مواد شيميايي ازاد شده از سلولهاي آسيب ديده كه فاكتورهاي جذب كننده  نوتروفيلها هستند ، سب ميشن كه  نوتروفيل ها به سمت حاشيه مويرگها بيسان و عاقبت ار لابلاي منافذ ريز بين سلولهاي جدار مويرگ با نازك شدن  وباريك شدن خودشون از مويرگ خارج و به بافت آسيب ديده وارد بشن . اين عمل رو دياپدز ميگن . 

                                                                                 

Go to fullsize image
 

 خب مثل اينكه صحنه جنگ داره تكميل ميشه : ميكروبها  در حكم دشمنان  و نوتروفيلها در حكم مدافعين بدن  وارد عمل ميشن . چنگ سختي در ميگيره  . ماكروفاژها كه از سلولهاي بومي بافت هستند هم به كمك نوتروفيل ها مي آيند .  لاشه ميكروبها  و لاشه سلولهاي خودي و لاشه نوتروفيلها  صحنه نبرد رو پر ميكنه . اين مجموعه سلولهاي مرده همون چرك رو مي سازند . لازم نيست چرك از محل تخليه بشه . چون ماكروفاژ ها مي توانند با عمل فاگوسيتوز  هر چيزي كه اونجا بدرد نخور هست رو بخورن و پاكسازي كنند .  عاقبت اين مكانيسم نابودي ميكروب  وپاكسازي  موضع و نهايتا التيام زخم هست .

پاسخ دمايي

 پاسخ دمايي در التهاب كه يك مكانيسم موضعي هست ، بطور موضعي ديده ميشه . ولي برخي اوقات ميكروب در سرتاسر بدن پراكند شده  وعفونت همه جا گسترش پيدا كرده  و يا اينكه مولكولهاي مترشحه از ميكروبها وارد خون شده اند و به همه جا رسيدن . ما در هيپوتالاموس خودمون  يه مركز داريم به نام  مركز تنظيم دماي بدن . اين مركز در حكم يك تروموستات عمل ميكنه  ودماي بدن رو در حدود 37 درجه نگه ميداره . مولكولهاي  تب زا (پيروژن) كه از ميكروبها  ترشح ميشن  اين مركز رو به هم ميريزن و دماي اون  رو روي 38 يا 39 و يا بيشتر تنظيم مي كنن . در اين حالت  فعاليت اكسيداسيون مواد بيشتر ميشه . اونقدر كه دماي بدن رو تا رسيدن به اون دما بالا ببرن .  در اين صورت  تب  عارض شده . تب مثل يك شمشير دو دم عمل ميكنه . يعني مي تونه به مغز  و بخصوص مغز كودكان در حال رشد  آسيب بزنه . از طرفي  با سلب امكان فعاليت ميكروب  رشد اون رو كند مي كنه .  در هر صورت تب بايد كاهش داده بشه . اما ايا با پايين آوردن تب ما به درمان قطعي رسيديم ؟

 نوتروفيل ها و ماكروفاژها در دفاع غير اختصاصي فعاليت ميكنن . فعاليت اينها از طريق  عمل فاگو سيتوزه . فاگوسيتوز يعني ذره خواري  ودر اينجا بيگانه خواري  هم معني داره . در عمل فاگو سيتوز  گولبول سفيد بوسيله  اسطاله هاي سيتو پلاسمي  بلند  ذرات رو احاطه مي كنه و سپس  اونها رو در قالب يك وزيكول به درون  خودش ميكشه . حالا اين به وزيكول كه اگر درشت باشه واكوئول نام داره ، چند تا ليزوزم  وارد ميشه  و با آنزيم هاي گوارشي خودش ذره فاگوسيتوز شده رو تخريب و هضم مي كنه . حالا ديگه ميكروب مرده . فاگوسيتوز از روشهاي مهم دفاع غير اختصاصي بدن  ماست .

                                 

پروتئين ها :

دردفاع غير اختصاصي مولكولهاي پروتئيني هم نقش دارن . مثلا اينتر فرون كه از سلولهاي آلوده به ويروس ترشه ميشه و سبب ممانعت ورود ويروس به سلولهاي سالم ميشه  يكي از اين پروتئين ها است . اينتر فرون مترشحه در برابر يك ويروس  ميتونه  از بدن در براب رويروسهاي ديگه  هم دفاع كنه . پس اين ماده در دفاع غير اختصاصي نقش داره .

از مهمترين و جالب ترين پروتئينهاي سيستم ايمني در همه مهره داران  پروتئين هاي سيستم كمپلمان  يا پروتئين هاي مكمل هستند . اين پروتئين ها كار ديگر اجزاي سيستم ايمني رو كامل ميكنن . اين سيستم پروتئيني متشكل از تعداد لااقل بيست پروتئين هست كه در خون وجود دارن و از كبد يا ماكروفاژها و يا برخي سلولهاي جدار روده ترشح شده اند .  اين پروتئين ها بطور طبيعي در خون غير فعالند . اما اگر با باگتريها برخورد بكنند  به شكل آبشاري فعال ميشن .

     

       

Complement
             

                                                        

 

تا اينكه در نهايت ميليونها عدد پروتئين فعال بشه . پروتئن هاي آخري كه فعال ميشن  يك مجموعه پروتئيني سيلندر مانند مي سازند  كه بي شباهت به يك كانال نيست . اين كانال  بهدليل خاصيت آب گريزي كه داره به راحتي در غشاي ميكروبها جاي ميگيره و درون سلول رو به بيرون سلول  متصل ميكنه . اين همان و  تخليه سلول همان . از اينكانالها آب فراوان وارد ميكروب ميشه  تا اينكه باكتر بتركه و يا اينكه محتويا ت باكتري مجددا از طريق همين منافذ  تخليه بشه . ماجراي فعال شدن اين پروتئين ها كه نهايتا به تشكيل  حلقه ها يا سيلندرهاي پروتئيني منجر ميشه ، بسيار جالب توجه وموضوع  پيچيده اي هست . در كنار تشكيل اين سيلندرها ( كه به آنها كمپلكس حمله غشايي نام  نهاده اند ) موادديگه اي هم تشكيل مي شن كه در التهاب و جذب سلولهاي خوني سفيد به موضع زخم نقش دارند .

                         

     

 

مونا
on  September 26, 2006  at  9:08 PM

ممنونم دست شمادرد نكند
رضايي
on  September 28, 2006  at  2:33 PM

با تشكر خيلي قابل فهم است . فقط
يك مقدار خودماني است و چند تا غلط املايي دارد .
مرتضي كبيري
on  October 1, 2006  at  4:37 PM

خيلي از اين كار شما خوشحال شدم من هم يك دبير هستم و مي دانم كار پرزحمتي است . من كار شما را به ديگران معرفي مي كنم .انشالله موفق باشيد .
negar
on  December 11, 2006  at  2:15 PM

واقعا دست شما درد نكند عالي است لطفا مطلبي در باره ي حواس در جانوران بنويسيد
yasamin
on  September 26, 2008  at  3:28 PM

واقعا ممنون فردا از اين قسمت پرسش داشتيم
من هم هيچي بلد نبودم
سلامت باشين
نفیسه
on  September 28, 2008  at  10:01 AM

سلام. مرسی از مطلب خوبتون.اگه میشه در مورد اینکه ماکروفاژ ها در قسمت های مختلف بدن اسم های مختلفی دارند هم بنویسید. ممنون
ahmadi
on  October 24, 2008  at  1:04 PM

سلام
مطالبتان خوب بود.در مورد سیستم ایمنی کودکان وتحقیقات انجام شده در داخل وخارج از کشور اگر مطلبی دارید لطفا به آدرسم بفرستید.
متشکرم
sogand
on  July 22, 2009  at  11:01 AM

آیا این درست است که در مورد کسایی که سیستم ایمنی بدنشون مشکل داره گلبوبهای سفید خون شوهرش را به بدن تزریق می کنند تا فرد حامله بشه میشه در این مورد تضیح بدهید مرسی
Registered users



Blog-list
Member-list
21Publish - Cooperative Publishing